Ανδρούτσος, Οδυσσέας

(Ιθάκη 1790 – Αθήνα 1825). Αγωνιστής του 1821. Ήταν επτά ετών όταν θανατώθηκε o πατέρας του, ο γνωστός αρματολός Ανδρέας Βερούσης, που ήταν γνωστός με το προσωνύμιο Ανδρούτσος (βλ. λ.). Πολύ νωρίς κατατάχθηκε στο ναυτικό, ώσπου τον συνάντησε ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων και τον προσέλαβε στην αυλή του ως σωματοφύλακα. Σύντομα, επειδή εκτίμησε την αξία του, τον διόρισε δερβέναγα της ανατολικής Στερεάς. Ο Α. όμως είχε στο μεταξύ μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία (1818) και το σχέδιο του Αλή, να προσαρτήσει δηλαδή με τη βοήθεια του προστατευομένου του Α. την περιοχή αυτή στο ημιανεξάρτητο κράτος του, χρησιμοποιήθηκε σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα του αντιπερισπασμού. Έτσι, όχι μόνο δεν ενοχλήθηκαν οι κλέφτες της Στερεάς, αλλά αντίθετα με τις έντονες παραστάσεις του Α. ο Αλή διευκόλυνε τη συγκρότησή τους σε εμπόλεμο σώμα, κατάλληλο να χρησιμοποιηθεί εναντίον του σουλτάνου. Κατά την τελική ρήξη του Αλή με την Πύλη, το 1820, ο Α., αφού είχε ήδη μυήσει στην Εταιρεία τον Αθανάσιο Διάκο και τον άφησε διάδοχό του, αποσύρθηκε στα Ιωάννινα με σκοπό να ενισχύσει τον Αλή κατά του σουλτάνου και να παραταθεί έτσι ο πόλεμος για μεγαλύτερο αντιπερισπασμό των τουρκικών δυνάμεων. Η έκρηξη της Επανάστασης τον έφερε ξανά στην παλιά του βάση, όπου ξεσήκωσε τους Στερεοελλαδίτες και ιδιαίτερα τους Γαλαξιδιώτες και, μετά τον θάνατο του Διάκου στην Αλαμάνα, κατέλαβε το Χάνι της Γραβιάς. Εκεί, στις 8 Μαΐου αντιμετώπισε ηρωικά με τη στρατηγική του ιδιοφυΐα τις δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη και εμπόδισε έτσι την κάθοδο των Τούρκων στην Πελοπόννησο και τη λύση της πολιορκίας της Τριπολιτσάς. Μετά τη νίκη του στη Γραβιά, οι στρατιωτικοί τον ανακήρυξαν αρχιστράτηγο της ανατολικής Ελλάδας, ενώ οι πολιτικοί της τοπικής διοίκησης του Αρείου Πάγου αμφισβήτησαν τον τίτλο, ωσότου η Α’ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου τού τον αναγνώρισε επίσημα. Η διαμάχη ωστόσο μεταξύ Αρείου Πάγου και Α. συνεχίστηκε, σε σημείο μάλιστα να επικηρυχτεί o αρχιστράτηγος Α. ως προδότης. Ο στρατός όμως της Στερεάς, κατά την εκστρατεία του Δράμαλη, πιστός στον νικητή της Γραβιάς, συνασπίστηκε πάλι γύρω του και στα στενά της Μεγαρίδας εμπόδισε την υποχώρηση του Δράμαλη προς την ανατολική Ελλάδα. Κατά την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου έστειλε επιστολή στον Α. Μαυροκορδάτο ότι καταφτάνει με 10.000 άντρες. Η επιστολή έπεσε στα χέρια του Ομέρ Βρυώνη και του Κιουταχή, οι οποίοι επέσπευσαν τη λύση της πολιορκίας με την απειλή και μόνο του Α. Στη συνέχεια, πήρε μέρος στην καταστροφή των λειψάνων του Δράμαλη στην Ακράτα, το 1823. Προς το τέλος του 1824 o Α., επειδή αντιλήφθηκε την κρισιμότητα της κατάστασης από το αγεφύρωτο πλέον χάσμα μεταξύ κυβέρνησης και στρατιωτικών και επιθυμώντας να χαλιναγωγήσει τους πολιτικούς, φαίνεται ότι ήρθε σε συνεννοήσεις με τους Τούρκους ακολουθώντας, αν και με φανερή σπασμωδικότητα τώρα, τον γνωστό σε αυτόν δρόμο της διπλωματίας. Αυτή τη φορά όμως απέτυχε. Ο Κωλέττης οδήγησε εναντίον του τον I. Γκούρα, το πρώην πρωτοπαλίκαρο του Α., ο οποίος τον έπεισε να παραδοθεί στην κυβέρνηση. Ο Α. μεταφέρθηκε δέσμιος στον ενετικό πύργο της Ακρόπολης της Αθήνας, όπου ύστερα από απάνθρωπα βασανιστήρια στραγγαλίστηκε από τους προσωπικούς εχθρούς του και το σώμα του πετάχτηκε στο λιθόστρωτο για να καλυφθεί η δολοφονία και να θεωρηθεί αποτυχημένη απόπειρα απόδρασης. Ο γιος του, Λεωνίδας Α. (Λιβανάτες 1824 – Μόναχο 1837), έτυχε της εύνοιας του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου, ο οποίος τον κάλεσε στο Μόναχο με σκοπό να τον αναθρέψει και να τον σπουδάσει. Όμως, ο πρόωρος θάνατος του Λεωνίδα (σε ηλικία μόλις 13 ετών) δεν του επέτρεψε να επωφεληθεί από τη βασιλική εύνοια. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, από τους μεγαλύτερους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, όπως εικονίζεται σε λιθογραφία του Μπουβιέ.